A Lei de Cambio Climático, medidas de reforma integral do sistema eléctrico, a aposta pola economía circular e a planificación hidrolóxica de terceiro ciclo, protagonistas do balance semestral do MITECO

Detalles

Venres, 30 Xullo 2021

• As políticas de Reto Demográfico como garantía de cohesión social e para loitar contra o despoboamento constituíron outro dos eixos de actuación prioritaria do Ministerio
• Ultímase a configuración da Asemblea Cidadá polo Clima para facilitar o debate social e a procura de solucións á crise climática
• En conservación da biodiversidade e hábitats, o Parque Nacional Serra das Neves sumouse á rede de espazos naturais co máximo nivel de protección ambiental

Unha primeira Lei de Cambio Climático guiada pola ambición de transformar o país, o paquete de medidas conxunturais e a longo prazo para reformular o sistema eléctrico español e axustalo ás necesidades do consumidor, e o deseño dun novo marco lexislativo que dea soporte á Estratexia de Economía Circular protagonizaron a acción do Ministerio para a Transición Ecolóxica e o Reto Demográfico no primeiro semestre do ano. O MITECO impulsou ademais políticas transversais para afianzar a cohesión social e territorial no marco da loita contra o despoboamento e o reto demográfico.

Foi “un semestre moi intenso no que activamos novos resortes para xerar un cambio socioeconómico e unha verdadeira transformación ecolóxica e ambiental do país”, valorou a vicepresidenta terceira do Goberno, Teresa Ribera. “Avanzamos no cumprimento da estratexia global de políticas verdes que o Goberno se fixou desde o principio da lexislatura, logramos fitos e sentamos as bases para alcanzar outros ao longo do ano en materias como a xestión de residuos, calidade do aire, planificación hidrolóxica, enerxía e mobilidade, co obxectivo de facer á sociedade española máis resiliente fronte ao cambio climático e capaz, á vez, de aproveitar as oportunidades de crecemento sólido e equitativo que ofrece a transición cara á descarbonización”, engadiu Ribera.

UNHA LEI HISTÓRICA

Pola súa transcendencia histórica, a ministra subliñou a aprobación da Lei de Cambio Climático e Transición Enerxética polas Cortes como a pedra angular no balance do seu departamento. Unha ferramenta imprescindible para articular o resto de políticas e orientar así o proceso de recuperación cara a un modelo de prosperidade duradeiro e respectuoso cos límites do planeta, en liña coa estratexia climática da UE e o Acordo de París na loita contra a crise climática e a adaptación aos desafíos do quecemento global.

O compromiso de España coa descarbonización quedou reflectido nos obxectivos de redución de emisións en sectores difusos (mobilidade, usos térmicos en edificios, residuos ou agricultura) que, cun recorte do 39%, está 13 puntos por encima da meta do 26% fixada pola Unión Europea. Así mesmo, mentres a UE establece unha penetración de renovables entre un 38% e un 40% no consumo final de enerxía para 2030, o Plan Nacional Integrado de Enerxía e Clima (PNIEC) establece para España un 42%. No que respecta a eficiencia enerxética, Europa considera necesario un aumento de entre o 36 e o 37% para 2030, mentres que o obxectivo español sitúase no 39,5%.

Dentro do previsto na propia Lei de Cambio Climático, en maio o MITECO presentou a información pública a Orde ministerial para a organización da Asemblea Cidadá para o Clima, un instrumento de funcionamento independente co que se deben reforzar as vías de diálogo e participación cidadá, que permita establecer un debate social sobre a procura de solucións á crise climática. Trátase así de xerar reflexión, coñecemento colectivo e consensos sobre as solucións ás grandes transformacións que é necesario acometer.

UN SISTEMA ELÉCTRICO ADAPTADO AO CONSUMIDOR

O enfoque social guiou toda a actuación do MITECO en materia enerxética, con especial énfase na protección os consumidores vulnerables no contexto da pandemia, mantendo a prohibición de cortar as subministracións básicas de luz, gas e auga, que durará ata o próximo 31 de outubro. Ademais, segue traballando para optimizar os bonos sociais eléctrico e térmico, en liña coa Estratexia Nacional contra a Pobreza Enerxética.

A reforma estrutural do sistema enerxético para avanzar na senda da sustentabilidade e reducir o prezo da electricidade de todos os consumidores é outra das prioridades. Así, en xaneiro celebrouse a primeira poxa renovable co novo sistema retributivo –desenvolvido en 2020–, que lanzou prezos un 75% por cento máis baixos que os actuais. Ademais, está a aproveitar as oportunidades que brinda o Plan de Reconstrución, Transformación e Resiliencia (PRTR) para acelerar a transición ecolóxica e o aforro, e activou 2.370 millóns en axudas para fomentar a mobilidade eléctrica, o autoconsumo, o uso de baterías e de sistemas de climatización renovable, así como para facilitar a restauración ambiental de zonas degradadas pola minería.

OBXECTIVO, REBAIXAR A FACTURA

Parte desta reforma estrutural son dous proxectos normativos en avanzado estado de tramitación que rebaixarán a factura final dos fogares un 15% cando se apliquen na súa totalidade: o primeiro é o anteproxecto para Lei polo que se actúa sobre a retribución do CO2 non emitido no mercado eléctrico, que detraerá ingresos das centrais atómicas e hidráulicas; o segundo é o proxecto de Lei pola que se crea o Fondo Nacional para a Sustentabilidade do Sistema Eléctrico, que retirará máis de 6.000 millóns en cargos da tarifa eléctrica.

Ademais desas medidas estruturais –hai outras, como a introdución de criterios socioeconómicos e ambientais nos concursos que outorgarán o acceso ás redes eléctricas das novas plantas renovables para que beneficien máis ás zonas onde se sitúen, ou o lanzamento da normativa sobre novos mecanismos de capacidade–, o MITECO participou en dúas medidas conxunturais clave para atallar a escalada do prezo da luz que está a provocar a subida da cotización do gas natural e o CO2 nos mercados internacionais: a redución do IVE/IVE desde o 21% ao 10%, e a suspensión do imposto sobre o Valor da Produción de Enerxía Eléctrica, que, combinadas, baixan a factura dun fogar medio máis dun 12%.

TRANSICIÓN XUSTA

Ademais, séguese avanzando no desenvolvemento do PNIEC, referendado con honras por parte da Comisión Europea durante o pasado semestre, con actuacións como a aprobación da Estratexia de Almacenamento Enerxético, ou a saída a información pública da proposta de Folla de Roteiro da Eólica Mariña e as Enerxías do Mar, e da Folla de Roteiro do Biogás.

Todo este proceso acompáñase da aplicación da Estratexia de Transición Xusta, para non deixar atrás a quen sofre temporalmente efectos negativos da descarbonización e canalizar o impulso socioeconómico cara ás rexións onde pechan centrais de carbón ou nucleares –como Los Barrios, As Pontes e Garoña–. Este semestre asinouse un acordo único no mundo, xunto ao Ministerio de Traballo e Economía Social, os sindicatos e as empresas, para amparar a todas as centrais térmicas de carbón do país e canalizar mellor os programas de axuda.

ECONOMÍA CIRCULAR

Desde comezos de ano o MITECO avanzou tamén na execución dos compromisos adquiridos na Estratexia Española de Economía Circular aprobada en 2020. En maio aprobouse o I Plan de Acción de Economía Circular (PAEC), dotado de 1.529 millóns para financiar un total de 116 medidas que a Administración Xeral do Estado executará entre 2021 e 2023 a fin de consolidar progresivamente o despregamento dun modelo económico sostible e descarbonizado.

O PAEC senta as bases para un novo modelo de produción e consumo no que o valor de produtos, materiais e recursos mantéñanse na economía durante o maior tempo posible, reducindo ao mínimo a xeración de residuos e aproveitando os que non se poden evitar. Xunto coa futura Lei de Residuos e Chans Contaminados –cuxo proxecto aprobou o Consello de Ministros do pasado 18 de maio e debátese agora nas Cortes–, conforma a clave de bóveda de todo o paquete de economía circular, unha das reformas estruturais máis relevantes incluídas na compoñente 12 do PRTR.

A futura Lei de Residuos fixa por primeira vez limitacións aos plásticos dun só uso, como os vasos para bebidas e os recipientes alimentarios destinados ao consumo inmediato, cuxa comercialización reducirase un 50% en 2026 con respecto a 2022 e un 70% para 2030. Prohibirá –a partir da súa entrada en vigor– a introdución no mercado de certos produtos como palliñas, bastonciños, cubertos, pratos, calquera produto feito con plástico oxodegradable así como as microesferas de plástico de menos de 5 mm. E establece un imposto sobre os envases non reutilizables, e taxas sobre o depósito en entulleiras e incineración para incentivar a prevención, a reutilización e a reciclaxe.

RETO DEMOGRÁFICO, RETO DE PAÍS

O reto demográfico, como expresión máis evidente das desigualdades territoriais no noso país, cobrou especial relevancia na axenda do MITECO durante este curso político. En marzo aprobouse o Plan de 130 Medidas fronte ao Reto Demográfico, resultado da acción transversal do Goberno para combater o despoboamento e garantir a cohesión social e territorial, ao incorporar ás áreas rurais e os pequenos municipios na implementación da axenda de recuperación verde, dixital e inclusiva. Cunha perspectiva de Estado, trátase de garantir a igualdade de oportunidades en todo o territorio, grazas á cooperación de todas as Administracións Públicas, a estreita colaboración público-privada e o aproveitamento sostible dos recursos endóxenos.

Durante estes meses o MITECO xa puxo en marcha diferentes liñas de acción contempladas no Plan en materia de mobilidade sostible, rexeneración, transición enerxética ou saneamento. En xullo presentou –xunto co Ministerio de Universidades e as universidades públicas– o Programa Campus Rural para favorecer a reconexión dos estudantes universitarios co territorio a través dunha bolsa de prácticas académicas a desenvolver no medio rural ou en zonas en risco de despoboamento. O Programa beneficiará a 200 universitarios no curso 2021/2022 con experiencias de inmersión rural de entre 3 e 5 meses, que contarán cunha axuda de 1.000 euros ao mes.

NOVA PLANIFICACIÓN HIDROLÓXICA

En xuño o MITECO deu a coñecer a súa proposta para os plans de conca do período 2022-2027. Os plans hidrolóxicos de terceiro ciclo, que estarán en consulta pública ata o próximo mes de decembro, constitúen unha ferramenta esencial que permitirá abordar a xestión da auga en España durante o próximos seis anos, en sintonía cos principios e estratexias do Pacto Verde Europeo e cos obxectivos de adaptación ao cambio climático.

A nova planificación hidrolóxica non só establece o volume de auga do que dispoñemos en cada demarcación, senón como debemos priorizar os seus usos e como xestionar riscos crecentes de grandes avenidas e as fases de seca. Ademais, definirá uns caudais ecolóxicos que aseguren a protección das augas e os seus ecosistemas, reducirá as presións que soportan as masas de auga, mellorará os sistemas de depuración, a gran materia pendente no noso país, e fomentará o aforro e a reutilización deste recurso esencial.
A mellora do tratamento das augas residuais é outro dos grandes eixos en materia de augas. O MITECO aprobou o Plan Nacional de Depuración, Saneamento, Eficiencia, Aforro e Reutilización (Plan DSEAR), un instrumento co que revisar as estratexias de intervención na políticas da auga e mellorar a eficacia das accións públicas neste ámbito. Tamén, e con cargo a fondos do PRTR, habilitouse unha primeira partida de 100 millóns para financiar os investimentos destinados a mellorar o saneamento e a depuración de aglomeracións urbanas de menos de 5.000 habitantes equivalentes.
España é o primeiro país da UE en número de presas e o quinto no mundo neste tipo de infraestruturas. A proposta do Ministerio, o Consello de Ministros aprobou en abril a actualización das normas técnicas para as presas e os seus encoros, reforzando as esixencias de seguridade e graduándolas por tamaño e polos danos potenciais que poidan ocasionar augas abaixo.

CRECE A REDE DE PARQUES NACIONAIS

A Rede de Parques Nacionais incorporou recentemente a un novo membro. Despois dun longo proceso de planificación e tramitación, o Parque Nacional Serra das Neves viuse finalmente recoñecido coa máxima figura de protección ambiental e conservación en España. Creouse así o décimo sexto parque nacional, terceiro da comunidade autónoma de Andalucía. As súas 23.000 hectáreas no extremo occidental da cordilleira Bética acollen o 65% da superficie de pinsapar na península e distínguese ademais polos seus raros afloramientos de peridotitas.

O traballo do MITECO na protección da biodiversidade e o patrimonio natural plasmouse tamén na recente posta en marcha do Plan para a Protección do Bordo Litoral do Mar Menor. Elaborado pola Dirección Xeral de Costas, inclúe o Mar Menor e o tramo de costa que vai desde o porto de Pilar da Horadada ata Cabo de Palos. Deseñouse a fin de identificar as presións que existen neste tramo de costa e establecer medidas para a súa protección e recuperación segundo o establecido na Folla de Roteiro do Mar Menor, co dobre obxectivo de frear a deterioración da lagoa salgada, única polo seu alto valor ecolóxico, e contribuír á recuperación da súa dinámica natural.

INFRAESTRUTURAS VERDES

Este mes de xullo, ademais, aprobouse a pedimento do MITECO e outros ministerios a Estratexia Nacional de Infraestrutura Verde e da Conectividade e Restauración Ecolóxicas. Cun horizonte temporal ata o ano 2050, marca as directrices para identificar e conservar os elementos que compoñen a infraestrutura verde do territorio español, terrestre e mariño, e para que a planificación territorial e sectorial que realicen as administracións públicas asegure a conectividade ecolóxica e a funcionalidade dos ecosistemas, a súa adaptación para os efectos do cambio climático, a desfragmentación de áreas estratéxicas para a conectividade e a restauración de ecosistemas degradados.

E o lince ibérico, especie icónica da fauna ibérica e símbolo tamén das ameazas contra a biodiversidade, proporcionou este semestre unha gran noticia: o último informe de situación coordinado polo MITECO mostrou que a poboación de Lynx pardinus en España e Portugal alcanzou os 1.111 exemplares, a mellor cifra en dúas décadas. Aínda que segue en perigo, a especie sae do estado de ameaza crítica grazas ao esforzo conxunto das distintas administracións, propietarios de leiras privadas e as institucións europeas, que contribuíron co seu financiamento ao éxito do programa de cría en catividade.

Descargar PDF